Του Κωστή Μουδάτσου
Μιλάνε για το νερό και για πολιτικές που το μέλλον θα σώσουν! Κι όμως πολιτική για αυτό το δημόσιο και πολύτιμο αγαθό στην ουσία δεν υπάρχει ενώ διαφαίνονται τάσεις για ιδιωτικοποιήσεις από τη κυβέρνηση.
Φταίει μόνο η ανομβρία και η κλιματική αλλαγή για την έλλειψη νερού;
Φταίει ότι ποτέ δεν αναλύσαμε την κατανάλωση και τη ζήτηση του νερού, κυρίως σε δραστηριότητες που βασίζονται στο νερό;
Φταίει ότι πολιτικές εξοικονόμησης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης του νερού είναι ανύπαρκτες;
Φταίει ότι δεν αξιοποιούμε το φυσικό πλούτο που διαθέτει ο τόπος σε νερό με ορθές λογικές και ελέγχους;
Φταίει ότι τα, αρδευτικά και διανομής πόσιμου νερού, δίκτυα χρειάζονται συντηρήσεις, επεκτάσεις, εκσυγχρονισμούς, ελέγχους και επιβλέψεις;
Φταίει ότι είμαστε πίσω σε εγγειοβελτιωτικά έργα, σε αρδευτικά δίκτυα, φράγματα, λιμνοδεξαμενές στα κατάλληλα μεγέθη χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον;
Φταίει ότι η αντιπλημμυρική προστασία είναι ελλιπής;
Φταίει ότι δεν αναλύομε τις ικανότητες των υδάτινων συστημάτων σε τουριστικές και αστικές περιοχές;
Φταίει ότι δεν αναλύομε τις καλλιέργειες που απαιτούν τεράστιες ποσότητες νερού και την ανασυγκρότηση του παραγωγικού μοντέλου;
Φταίει ότι εξυπηρετούμε τα εργολαβικά συμφέροντα που επιβάλλουν κοστοβόρες λύσεις χωρίς να γίνεται ανάλυση αξιοποίησης των υδάτινων πόρων με σεβασμό στο περιβάλλον και στην αειφόρα ανάπτυξη;
Φταίει ότι οι δημόσιες πολιτικές νερού και οι επενδύσεις πρέπει να έχουν σκοπό, η ανάπτυξη να γίνεται συμβατή με τα αποθέματα νερού, στις νέες και δύσκολες συνθήκες που εμφανίζει η κλιματική αλλαγή;
Φταίει ότι οι εφαρμοζόμενες πολιτικές δεν αναλύουν τα θέματα νερού – λειψυδρίας;
Ας δούμε τα νερά του Αλμυρού. Από τη δεκαετία του 1990, επιστήμονες μιλούσαν και ανέλυαν τρόπους αξιοποίησης των νερών. Παρουσίασαν μελέτες και μεθόδους για την αξιοποίηση των γλυκών νερών και τους τρόπους άντλησης τους. Σήμερα, μετά από μερικές δεκαετίες, ξεκινούν κάποιοι να το σκέφτονται. Έχουν γίνει κάποιες μονάδες αφαλάτωσης με δυνατότητες 2.000 κυβικών ή 3.000 ανά μονάδα την ημέρα. Το μεγάλο στοίχημα είναι το γλυκό νερό που το χειμώνα για εξήντα μέρες δίνει περίπου ένα εκατομμύριο κυβικά ανά μέρα, αλλά και ο εντοπισμός γλυκών νερών στις υπόγειες δεξαμενές. Άρα έχομε υψηλές ποσότητες με ποιοτικό νερό για την υδροδότηση πόλεων και χωριών με χαμηλό κόστος. Οι επιστήμονες ανέλυαν τρόπους με εγκάρσιες τομές με οικονομικά δεδομένα ώστε να γίνει δυνατή η αξιοποίηση των γλυκών νερών. Τα έργα δεν είναι κοστοβόρα κι ούτε επιβαρύνουν το περιβάλλον. Πολιτική σκέψη χρειάζεται και αποφάσεις.
Σε ότι αφορά την καλλιέργεια κουλτούρας για το νερό έχει προταθεί στο Μασταμπά η αξιοποίηση του Κουμπέ, στου Κορωνή Μαγαρά για την συντήρηση του Κουμπέ και την δημιουργία θεματικού πάρκου με κυρίαρχο στοιχείο το νερό. Από την ομάδα Τοπικής Αυτοδιοίκησης έφυγε η πρόταση που υιοθετήθηκε από το Διαμερισματικό Συμβούλιο αλλά εκκρεμεί στο Δήμο Ηρακλείου η ανάθεση της μελέτης. Υπάρχουν προτάσεις για την αξιοποίηση των υπόγειων νερών της πόλης για πότισμα κοινόχρηστων χώρων και την δημιουργία δροσερών χώρων κυρίως σε περιόδους καύσωνα. κ.α.
Ο Δημόσιος χαρακτήρας του νερού διασφαλίζεται με ορθολογικές πολιτικές αξιοποίησης και διαχείρισης και με την καλλιέργεια της αναγκαίας κουλτούρας. Τα ΣΔΙΤ και ο ιδιωτικός τομέας επιζητεί κέρδη και τα αποτελέσματα σε ευρωπαϊκές πόλεις και περιοχές είναι αρνητικά παραδείγματα. Για αυτό και ξαναγυρίζουν στους δημόσιους φορείς. Είμαστε που είμαστε αρκετά χρόνια πίσω από την σύγχρονη εξέλιξη, ας εκμεταλλευτούμε την εμπειρία των καινοτόμων περιοχών, ώστε να αποφύγομε τις αρνητικές συνέπειες, για να φτάσομε κάποια στιγμή να είμαστε σύγχρονοι και αποδοτικοί. Όλες οι πολιτικές πρέπει να είναι ενταγμένες σε ένα συνολικό σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης που θα είναι κοινωνικά δίκαιο, αποδοτικό οικονομικά σε ανθεκτικό περιβάλλον, ώστε τα αποθέματα νερού στις νέες συνθήκες της κλιματικής αλλαγής να διασφαλίζουν και τις ανάγκες του σήμερα αλλά και του μέλλοντος. Για αυτό απαιτούν πολιτικές που γνωρίζουν και εφαρμόζουν τη βασική αρχή, ότι δηλαδή το νερό αποτελεί Δημόσιο Αγαθό! Δεν είναι μέσο για υπερκέρδη νέων καρτέλ διαχείρισης υδάτων με ανεξέλεγκτες πολιτικές διαμόρφωσης των τιμών και της χρήσης τους.
Η πρόσβαση στο νερό δεν μπορεί να γίνεται με ανεξέλεγκτο τρόπο. Το πόσιμο νερό απαιτεί πολιτικές ευαισθησίες. Το αρδευτικό νερό πολιτικές ορθής και συνετής διαχείρισης και σε καμμιά περίπτωση ποταπές δράσεις. Διαχειριστικές πολιτικές απαιτούν και οι πλημμύρες, οι λειψυδρίες, η ρύπανση με τη μόλυνση, το κόστος ανάπτυξης και βελτίωσης κτλ. Ο προγραμματισμός και οι δράσεις πρέπει να γίνονται σε βραχυπρόθεσμο, μεσοπρόθεσμο και μακροχρόνια σχεδιασμό.
Η διαχείριση με πολιτικές πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την ανάπτυξη, διατήρηση, προστασία του υδάτινου δυναμικού με προληπτικούς και θεραπευτικούς ελέγχους αλλά και των έργων σε όλες τις συνθήκες με ταυτόχρονη προστασία του περιβάλλοντος και την αειφορία των πόρων. Είναι αναγκαία η παρακολούθηση των επιφανειακών, υπόγειων και παράκτιων υδάτων. Είναι αναγκαία η επεξεργασία των αστικών λυμάτων και υγρών αποβλήτων με πολιτικές αξιοποίησης και επαναχρησιμοποίησης. Αναγκαία και ικανή συνθήκη αποτελεί η χρήση των καθαρών τεχνολογιών ώστε να μειωθεί η ρύπανση. Η αξιολόγηση της γνώσης και των δεδομένων των υδροφόρων σχηματισμών και των πηγών ρύπανσης και μόλυνσης αποτελούν βασικά εργαλεία άσκησης πολιτικών. Τα θέματα εξάντλησης και υπεράντλησης των υδροφόρων οριζόντων προκαλούν υποβάθμιση της ποσότητας των νερών, της γης και τη διείσδυση αλμυρών νερών.
Ένα άλλο μέτρο είναι η συνεχής παρακολούθηση των έργων από το ξεκίνημα με τη συνεχή ενημέρωση των φορέων για τη λήψη των κατάλληλων αποφάσεων. Η ανάλυση της ζήτησης με ταυτόχρονη προώθηση λιγότερο υδροβόρων καλλιεργειών και η συνετή αστική και τουριστική κατανάλωση. Η ανεξέλεγκτη υπεράντληση των υπόγειων δεξαμενών του υδροφόρου ορίζοντα δημιουργεί ήδη ανεπίστρεπτες ζημιές και καταστροφές.
Εκτός από τα τεχνικοοικονομικά στοιχεία των έργων πρέπει να λαμβάνονται υπόψη περιβαντολογικά, πολιτικά και κοινωνικά στοιχεία. Τα έργα να συνδυάζονται με σύνταξη μελετών αξιολόγησης των περιβαντολογικών επιπτώσεων, δηλαδή με σεβασμό στο περιβάλλον, στις θεσμικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Οι διαδικασίες ανάπτυξης θα πρέπει να καλύψουν τις σημερινές ανάγκες χωρίς να διακινδυνεύονται οι δυνατότητες να ικανοποιηθούν και οι ανάγκες του μέλλοντος. Η αειφόρος ανάπτυξη στηρίζεται σε χρήσεις πόρων με αποτελεσματικότητα και προστασία, περιβαντολογική ακεραιότητα και αναπλάσεις, σε ελέγχους ρύπανσης και μόλυνσης, στη Δικαιοσύνη και τη συμμετοχή της κοινωνίας στη λήψη των αποφάσεων, στις θεσμικές αλλαγές με την εφαρμογή όλων αυτών των αρχών.
Για παράδειγμα στη Παύλιανη Φθιώτιδας, «ένα από τα ωραιότερα χωριά της Οίτης, επιχειρείται να στηθεί ένα μικρό υδροηλεκτρικό «κλέβοντας» το νερό του ποταμιού, που είναι ένα κύριο χαρακτηριστικό του. Οι κάτοικοι και οι απανταχού Παυλιανίτες, αντιδρούν διαδηλώνουν ζητώντας να ακυρωθεί το έργο. Το έργο είναι ενός ιδιώτη. Με τεράστιους σωλήνες, σε κάποια σημεία εμφανείς, η εταιρεία παίρνει το νερό επί 3,5 χιλιόμετρα. Τα έργα που γίνονται προκαλούν μεγάλη περιβαλλοντική καταστροφή και στην παραποτάμια διαδρομή, κόβουν δένδρα για να περάσουν και να μπουν οι σωλήνες. Είναι, δε το κεντρικό ποτάμι του χωριού. Στην Ευρώπη, πλέον, αυτού του είδους τα υδροηλεκτρικά έχουν αρχίσει και τα καταργούν διότι έχουν μικρή απόδοση, ενώ κάνουν πολύ μεγαλύτερο κακό στο περιβάλλον. Όπως έχει τονίσει επανειλημμένα η Επιτροπή Κατοίκων κατά του Υδροηλεκτρικού Παύλιανης η κατασκευή του απειλεί το φυσικό τοπίο, ενώ η αλλοίωση της ροής του νερού θα επηρεάσει την πανίδα και τη χλωρίδα της περιοχής και οι μειωμένες ποσότητες νερού θα έχουν σοβαρές επιπτώσεις στις καλλιέργειες που βρίσκονται στο σημείο. Ταυτόχρονα επισημαίνουν ότι οι υδάτινοι πόροι της περιοχής έχουν μειωθεί, φτάνοντας σε οριακό σημείο και εγείροντας θέματα τεχνικής και περιβαλλοντικής εφικτότητας του έργου.» «…με την υπ’ αριθ. 1524/Ασφ. Π/5/4.7.2025 αίτησή και την απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Λαμίας (14/7/2025), ο επενδυτής υποχρεούται να σταματήσει άμεσα κάθε εργασία στο ρέμα Παύλιανης. Το Δικαστήριο έκρινε ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις έκδοσης προσωρινής διαταγής και απαγόρευσε ρητά κάθε ενέργεια μέχρι να συζητηθεί η υπόθεση στην κύρια δικάσιμο το Νοέμβριο». «Οι κάτοικοι συνεχίζουν τον αγώνα και υπογραμμίζουν πως με την εν λόγω απόφαση πήραν μια «κρίσιμη ανάσα μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης στο Συμβούλιο της Επικρατείας».
Για αυτούς τους λόγους και άλλους πολλούς το ιδιωτικό συμφέρον δεν συμπίπτει με το κοινωνικό συμφέρον. Για αυτό απαιτούνται θεσμικές αλλαγές και μέτρα ταυτόχρονα με το δημόσιο χαρακτήρα του πολύτιμου αυτού κοινωνικού αγαθού, του Νερού! Για αυτό χρειάζονται απλές δράσεις όπου από παιδιά θα μαθαίνομε ότι το σύμπαν υπάρχει, ότι ο πλανήτης έχει διαχειρίσιμους πόρους, ότι εξαρτάται από τον αέρα, το νερό, από όλα τα έμβια όντα κ.τ.λ. και ότι η κακή διαχείριση και η βία κινδυνεύει να καταστρέψουν τα πάντα!
