Ο εκλογικός νόμος και οι....καραμπόλες στην Κρήτη!

 

Του Ηλία Νικολακόπουλου.

Οι εκλογές της 6ης Μαΐου, εκλογές κρίσης οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής, οι πλέον απρόβλεπτες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, πραγματοποιούνται με ένα εκλογικό σύστημα απολύτως αναντίστοιχο με τη διαφαινόμενη διάταξη των κομματικών δυνάμεων.
Οταν τον Φεβρουάριο του 2004 καθιερώθηκε το εκλογικό σύστημα, το οποίο κατά βάση ισχύει και σήμερα (Ν. 3281/2004, γνωστός και ως νόμος Σκανδαλίδη), ο δικομματισμός που είχε παγιωθεί από το 1981 φάνταζε ακλόνητος, με το πρώτο κόμμα να υπερβαίνει πάντα το 40% των ψήφων και το δεύτερο να μην έχει πέσει ποτέ κάτω από το 35%. Με τα δεδομένα αυτά σχεδιάστηκε το εκλογικό σύστημα έτσι ώστε: α) να εξασφαλίζει τη σχετικώς αναλογική εκπροσώπηση όλων των κομμάτων που ξεπερνούν το όριο του 3% και β) να διευκολύνεται η διαμόρφωση, έστω και οριακά, αυτοδύναμης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας από το πρώτο κόμμα (πριμοδότηση 40 εδρών), εφόσον υπερβεί ελαφρώς το συμβολικό όριο του 40%. Η πριμοδότηση αυτή αυξήθηκε στη συνέχεια με 50 έδρες (Ν. 3636/2008, γνωστός και ως νόμος Παυλόπουλου), λόγω του μικροκομματικού πανικού που αισθάνθηκε η ΝΔ όταν είδε την κοινοβουλευτική της πλειοψηφία να περιορίζεται σε 152 έδρες μετά τις εκλογές του 2007. Με την τροποποίηση αυτή το συμβολικό όριο της αυτοδυναμίας, από 40% και κάτι, περιορίστηκε στο 38% περίπου, το οποίο σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να μειωθεί μέχρι 37% περίπου. Με βάση την τροποποίηση αυτή (πριμ 50 εδρών) θα διεξαχθούν οι επόμενες εκλογές.

ΟΝΕΙΡΟ Η ΑΥΤΟΔΥΝΑΜΙΑ

Η διαφαινόμενη διάταξη των κομματικών δυνάμεων, σύμφωνα με όλες ανεξαιρέτως τις δημοσκοπήσεις, δεν αφήνει όμως κανένα περιθώριο για διαμόρφωση αυτοδύναμης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας στις επόμενες εκλογές (εκτός και αν συμβεί κάποιο εκλογικό θαύμα). Γεγονός που καθιστά πολιτικά τελείως αδικαιολόγητη την παραχώρηση μιας τόσο σημαντικής πριμοδότησης (50 έδρες) σε κόμμα που θα βρίσκεται πολύ μακριά από το συμβολικό όριο του 37%-38%, το οποίο υπονοεί ο νόμος (χωρίς βέβαια να το αναφέρει ρητά, ως ενδεχομένως θα όφειλε).
 

Οι παρενέργειες που μπορεί να προκύψουν από την ακραία πριμοδότηση του πρώτου κόμματος, αν επαληθευτεί στην κάλπη ο δημοσκοπικός κατακερματισμός των κομματικών δυνάμεων, ενδέχεται να είναι κραυγαλέες. Πράγματι, ο Ν. 3231/2004, που δεν έχει αλλάξει σε αυτό το σημείο, προβλέπει ένα σύστημα προστασίας για τις 26 ολιγοεδρικές περιφέρειες (1-3 έδρες), ώστε η ανάδειξη των βουλευτών σε αυτές να συμβαδίζει με το τοπικό εκλογικό αποτέλεσμα. Ετσι, το δεύτερο πανελλαδικά κόμμα, ακόμη και αν δεν κερδίσει καμία από τις 8 μονοεδρικές, θα εξασφαλίσει σχεδόν σίγουρα 18 έδρες από τις 6 διεδρικές και τις 12 τριεδρικές περιφέρειες.

Τελείως διαφορετική είναι όμως η εικόνα στις 16 αμέσως μεγαλύτερου μεγέθους εκλογικές περιφέρειες (τετραεδρικές και πενταεδρικές), ιδιαίτερα αν το δεύτερο κόμμα βρεθεί πανελλαδικά περί το 20% των ψήφων, αφού μόνον σε λίγες από αυτές θα έχει ξεπεράσει το αντίστοιχο εκλογικό μέτρο. Στις περιφέρειες αυτές μάλιστα μόνο κατ' εξαίρεση θα μπορεί να επανέλθει κατά την τελευταία φάση κατανομής των εδρών με βάση τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα ψήφων. Γιατί οι έδρες που θα έχει συγκεντρώσει, με βάση το εκλογικό μέτρο, στις 14 μεσαίες και μεγάλες περιφέρειες, μαζί με τις έδρες των ολιγοεδρικών περιφερειών και τις έδρες Επικρατείας, φυσιολογικά συμπληρώνουν τον αριθμό των βουλευτικών εδρών που δικαιούται ένα κόμμα περί το 20% (51 έως 55).

Η ΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ ΛΕΟΝΤΟΣ

Από την προηγούμενη παρατήρηση προκύπτει όμως και ένα άλλο βασικό συμπέρασμα. Λόγω του υψηλού εκλογικού μέτρου στις τετραεδρικές και πενταεδρικές περιφέρειες και του σχετικά περιορισμένου αριθμού ψηφοφόρων, τα μικρότερα κόμματα δύσκολα μπορούν να αποσπάσουν έδρα, με βάση είτε το εκλογικό μέτρο είτε τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα. Ετσι, στις δύο προηγούμενες εκλογές (με το πριμ μάλιστα στις 40 έδρες) κέρδισαν μόνο 2 έδρες το 2009 (στη Μαγνησία το ΚΚΕ και ο ΛΑΟΣ) και 3 έδρες το 2007 (το ΚΚΕ σε Μαγνησία, Τρίκαλα και Γιάννινα). Επομένως, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι η εκλογική άνοδος των μικρότερων κομμάτων οδηγήσει σε διπλασιασμό ή και τριπλασιασμό των εδρών που θα καταλάβουν σε αυτές τις περιφέρειες, και πάλι η μερίδα του λέοντος (τουλάχιστον οι 55 από τις 72 συνολικά έδρες) θα κατακυρωθεί στο πρώτο πανελλαδικά κόμμα.

Στα Χανιά

Η τετραεδρική εκλογική περιφέρεια των Χανίων αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση, όπου, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, ενδέχεται να προκύψει η πιο ακραία στρεβλωτική κατανομή των βουλευτικών εδρών.

Το ΠΑΣΟΚ στον Νομό Χανίων συγκέντρωσε το 2009 το 51,1% των ψήφων, αλλά η δύναμή του μειώθηκε στο 44,7% στις περιφερειακές εκλογές του 2010. Αν επομένως στις επόμενες εκλογές βρεθεί έστω και ελαφρώς κάτω από το όριο του 25% (που είναι το εκλογικό μέτρο), τότε είναι ενδεχόμενο να μην εκλέξει κανέναν βουλευτή. Αυτό θα συμβεί αν, όπως είναι πιθανόν, έχει ήδη συμπληρώσει, με τη διαδικασία της α' κατανομής, τον αριθμό των εδρών που δικαιούται πανελλαδικά.
 

Δεύτερο κόμμα στα Χανιά, με τεκμήριο τις περιφερειακές εκλογές, αναμένεται να αναδειχθεί η ΔΗΣΥ (23,3% τον Νοέμβριο του 2010), η οποία όμως αν δεν υπερβεί το 3% πανελλαδικά δεν δικαιούται να εκλέξει βουλευτή. Σε μια τέτοια περίπτωση και οι 4 έδρες του νομού θα προσκυρωθούν κατά την τελευταία φάση της κατανομής, συγκρίνοντας για κάθε κόμμα τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα των ψήφων του στις διάφορες εκλογικές περιφέρειες της χώρας.

Ελπίδες στα Χανιά διατηρούν κυρίως το ΚΚΕ και ο ΣΥΡΙΖΑ (ίσως και η ΔΗΜΑΡ), υπό τον όρο όμως ότι θα αυξήσουν σημαντικά τη δύναμή τους. Αν αυτό δεν συμβεί, τότε και οι 4 έδρες του νομού θα προσκυρωθούν με τη διαδικασία του «μπόνους» στο πρώτο πανελλαδικά κόμμα. Ετσι, ενδέχεται η ΝΔ να αποσπάσει και τις 4 έδρες, παρότι κατά πάσα πιθανότητα θα είναι τρίτο κόμμα, με ποσοστό περί το 10% (11,9% στις περιφερειακές του 2010). Δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς πιο ακραία παραβίαση της ισότητας της ψήφου.

ΠΗΓΗ ΤΑ ΝΕΑ - cretalive