Τις τελευταίες μέρες του 2025 κυκλοφόρησε η ποιητική συλλογή του Κωστή Μουδάτσου «ΞΕΝΟΣ ΣΕ ΞΕΝΟΥΣ ΤΟΠΟΥΣ» από τις ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, με τη στήριξη της Περιφέρειας Κρήτης και του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης Κρήτης.
Το βιβλίο θα διανεμηθεί δωρεάν στην παρουσίαση που θα γίνει στις αρχές του Φλεβάρη στη πόλη μας, στο Ηράκλειο. Πενήντα ποιήματα και δυο διηγήματα που γράφτηκαν από το 2015 μέχρι το 2025. Αναφέρεται κυρίως στις ανταλλαγές του 1923 και σε αυτά που ζούμε τα τελευταία χρόνια. Η ιδέα ξεκίνησε από συζητήσεις με φίλους και φίλες, για όλα αυτά που έζησαν οι προγόνοι μας και βλέποντας όσα συμβαίνουν γύρω μας, στις μέρες μας. Είναι ένα ταξίδι στις περιπέτειες του ελληνισμού αλλά και όλου του κόσμου. Το βιβλίο έχει φιλοτεχνήσει η ζωγράφος Κατερίνα Δραμιτινού.
Κάποια από αυτά τα ποιήματά είχαν παρουσιαστεί σε συναυλίες με το μουσικό σχήμα το Κάλεσμα της Φύσης(Μ. Ξυδάκης, Δ. Νεονάκης, Γ. Τζωρτζάκης κ.α.) αλλά και στη συναυλία με το Δημήτρη Μπάση, την Αφεντούλα Ραζέλη, το Δημήτρη Κρανίδα, το Γιώργο Γλυκοκόκαλο, την Έφη Μαχιμάρη, το Κωστή Μουδάτσο κ.α. στο ΠΣΚΗ το 2023 . «Φλόγες Ανατολής – 100 χρόνια αλησμόνητες πατρίδες», 11 Ιουλίου, από τη Περιφέρεια Κρήτης σε συνεργασία με το ΠΣΚΗ και τη ΔΕΠΑΝΑΛ, και με τη συμβολή των πολιτιστικών συλλόγων του Δήμου Ηρακλείου, με στόχο να τιμηθεί η ιστορική μνήμη των προσφύγων που έφτασαν στην Κρήτη από τη Μικρασία πριν από 100 χρόνια.» Στην οργάνωση της εκδήλωσης είχε αφιερώσει πολύ χρόνο και κόπο ο Δημήτρης Γιαουρτάς.
Σύμφωνα με την σύμβαση της Γενεύης, πρόσφυγας είναι κάθε άνθρωπος που βρίσκεται έξω από το κράτος, του οποίου είναι πολίτης, εξαιτίας δικαιολογημένων φόβων ότι εκεί θα υποστεί διωγμούς, λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας ή ακόμη της ιδιότητας του σαν μέλος μιας ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας ή των πολιτικών του απόψεων και επιπλέον του είναι αδύνατον να εξασφαλίσει προστασία στη χώρα του ή εξαιτίας του φόβου αυτού δεν επιθυμεί να τεθεί υπό αυτή την προστασία.
Εμείς, σαν Έλληνες, γνωρίζομε πως είναι να χάνεις τα πάντα. Γνωρίζομε την αγωνία να προσπαθείς να μείνεις στους τόπους που γεννήθηκες αλλά να καταλήγεις πρόσφυγας και ανταλλάξιμος πρόσφυγας ή πολιτικός πρόσφυγας και εξόριστος ή μετανάστης.
Κάποια από αυτά τα ποιήματά είχαν παρουσιαστεί σε συναυλίες με το μουσικό σχήμα το Κάλεσμα της Φύσης(Μ. Ξυδάκης, Δ. Νεονάκης, Γ. Τζωρτζάκης κ.α.) αλλά και στη συναυλία με το Δημήτρη Μπάση, την Αφεντούλα Ραζέλη, το Δημήτρη Κρανίδα, το Γιώργο Γλυκοκόκαλο, την Έφη Μαχιμάρη, το Κωστή Μουδάτσο κ.α. στο ΠΣΚΗ το 2023 . «Φλόγες Ανατολής – 100 χρόνια αλησμόνητες πατρίδες», 11 Ιουλίου, από τη Περιφέρεια Κρήτης σε συνεργασία με το ΠΣΚΗ και τη ΔΕΠΑΝΑΛ, και με τη συμβολή των πολιτιστικών συλλόγων του Δήμου Ηρακλείου, με στόχο να τιμηθεί η ιστορική μνήμη των προσφύγων που έφτασαν στην Κρήτη από τη Μικρασία πριν από 100 χρόνια.» Στην οργάνωση της εκδήλωσης είχε αφιερώσει πολύ χρόνο και κόπο ο Δημήτρης Γιαουρτάς.
Σύμφωνα με την σύμβαση της Γενεύης, πρόσφυγας είναι κάθε άνθρωπος που βρίσκεται έξω από το κράτος, του οποίου είναι πολίτης, εξαιτίας δικαιολογημένων φόβων ότι εκεί θα υποστεί διωγμούς, λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας ή ακόμη της ιδιότητας του σαν μέλος μιας ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας ή των πολιτικών του απόψεων και επιπλέον του είναι αδύνατον να εξασφαλίσει προστασία στη χώρα του ή εξαιτίας του φόβου αυτού δεν επιθυμεί να τεθεί υπό αυτή την προστασία.
Εμείς, σαν Έλληνες, γνωρίζομε πως είναι να χάνεις τα πάντα. Γνωρίζομε την αγωνία να προσπαθείς να μείνεις στους τόπους που γεννήθηκες αλλά να καταλήγεις πρόσφυγας και ανταλλάξιμος πρόσφυγας ή πολιτικός πρόσφυγας και εξόριστος ή μετανάστης.
Οι πόλεμοι των συμφερόντων, οι βομβαρδισμοί, οι εμφύλιες συρράξεις, οι θρησκευτικοί δογματισμοί με τις ακραίες αντιλήψεις των φανατικών, ο θάνατος και η πείνα είναι μερικές από τις κύριες αιτίες και αφορμές που κύματα ανθρώπων φεύγουν, διωγμένοι και υβρισμένοι, από τους τόπους γέννησης και κατοικίας για άλλες χώρες. Οι ειδικοί λένε ότι σήμερα έχομε τη μεγαλύτερη μετατόπιση πληθυσμών μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Γίναμε μάρτυρες της γενοκτονίας στη Γάζα. Η κατάσταση είναι απελπιστική και η παγκόσμια κοινωνία αυτοκαταστρέφεται!
Οι ποιητές, δείχνουν τα σημάδια ψάχνοντας τα ωφέλιμα για τις κοινωνίες. Η σημασία της Τέχνης και του Πολιτισμού είναι ιδιαίτερης σημασίας. Η γεωπολιτική ισχύς καθορίζεται από δύο πυλώνες, τη σκληρή ισχύ που στηρίζεται στην άμυνα με την ασφάλεια και στην οικονομία και στο δεύτερο πυλώνα που βασίζεται στην ήπια ισχύ, δηλαδή στην πολιτική, στη Τέχνη και στο Πολιτισμό και στη πληροφορία. Ο Πολιτισμός και η Τέχνη με την αληθινή ιστορία δίνουν ζωτικούς χώρους για την ανάπτυξη της κοινωνίας και της χώρας ενώ αποκτούν ιδιαίτερη σημασία στις γεωπολιτικές διαδικασίες που συντελούνται σήμερα. Κι όμως οι πλούσιοι της χώρας αλλά και η πολιτεία όραμα για τον λαϊκό μας Πολιτισμό και τη Τέχνη δεν έχουν!
Η υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923, μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, μόνο ζημιές και συμφορές προκάλεσε. Συνιστούσε έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και παραβίαζε κατάφωρα τις αρχές του διεθνούς δικαίου. Ο χαμένος, για ακόμη μια φορά, είναι ο Ελληνισμός, εντός και εκτός των ορίων του Ελληνικού κράτους. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, επέκρινε την ανταλλαγή λέγοντας: «Το αίσχος τούτο, δεν θα βαρύνει ημάς, οίτινες υποκύπτομεν εις την σκληράν ανάγκη εις ην και Θεοί πείθονται, αλλά το σημερινόν πολιτισμόν, όστις είναι ανίκανος να το προλάβη.» Οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές επιπτώσεις είναι ανυπολόγιστες. Η καταγραφή από τους επιστημονικούς φορείς των επιπτώσεων, των τοπικών εμπειριών, τα μουσεία μνήμης και οι λοιπές εκδηλώσεις έχουν ιδιαίτερη σημασία. Αποκτούν μεγαλύτερη σπουδαιότητα, σήμερα που ζούμε νέα κύματα προσφυγικών ροών, ενώ η κλιματική αλλαγή «υπόσχεται» νέες βίαιες μετακινήσεις πληθυσμών, για την εξασφάλιση της επιβίωσης. Αν συλλογιστούμε τις επιπτώσεις του δημογραφικού προβλήματος με την μαζική φυγή της νεολαίας στο εξωτερικό η Ελλάδα βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση. Το “brain drain” περιγράφει τη μαζική μετανάστευση εξειδικευμένων και ταλαντούχων νέων από τη χώρα.
Έχοντας τις εμπειρίες των ανταλλαγών πληθυσμών, όπου γενεές και για χιλιάδες χρόνια είχαν ριζώσει σε ένα τόπο, εξαναγκάστηκαν να φύγουν και ζώντας τα σημερινά, πρέπει να αρθρώσομε το δικό μας λόγο. Έχοντας τις εμπειρίες από τη συμμετοχή μας σε φεστιβάλ που οργανώνουν πρόσφυγες στις χώρες που ζουν, αισθανόμαστε το χρέος να πούμε το δικό μας λόγο. Οι άπειρες, παλιές και νέες μαρτυρίες, δυναμώνουν το λόγο που ρίχνει φως, στα οικουμενικά ιδανικά και τις πανανθρώπινες αξίες. Τα δικαιώματα του ανθρώπου, οι βασικές αρχές της Δημοκρατίας, η ειρηνική συνύπαρξη ατόμων με διαφορετικές αντιλήψεις και ιδέες, η φιλία, η συνεργασία, η αλληλεγγύη, ο αλληλοσεβασμός των λαών και ο σεβασμός της εθνικής κυριαρχίας κάθε κράτους αποτελούν μερικές από αυτές. Οι ιδέες πρέπει να ανοίγουν τα μάτια και τα αυτιά. Πως μπορούν κάποιες κάστες να λειτουργούν σαν βδέλλες και να απομυζούν το αίμα της ανθρώπινης κοινωνίας; Τα πέπλα της πλεονεξίας, του πλούτου η αχορταγιά και η εξουσιομανία κλείνουν τα μάτια, το νου και τα αυτιά της κοινωνίας. Αντί να πνίγονται γυναίκες, παιδιά, νέοι και γερόντοι στα νερά της Μεσογείου, είναι προτιμότερο να γίνει θάλασσα φιλίας, συνεργασίας και ειρήνης. Δεν είναι δυνατόν στην έρημο οι άνθρωποι να αργοπεθαίνουν κάτω από τις κάνες των τουφεκιών, που τους κρατούν ακινητοποιημένους στο καυτό ήλιο, στη πείνα και στη δίψα.
Η ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923, μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, βασίστηκε στην θρησκευτική ταυτότητα. Η πολύπλοκη ανταλλαγή με βάση τη θρησκεία βασιζόταν στην εθνική ταυτότητα. Η θρησκεία λειτουργούσε σαν νομιμοποιητικός παράγοντας για να χαρακτηριστούν οι πληθυσμοί κατά την ανταλλαγή. Η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεγάλης κλίμακας είναι στην ουσία συμφωνημένη εκτόπιση πληθυσμών. Μοναδική στην παγκόσμια ιστορία διακρατική σύμβαση. Αφορούσε περίπου δυο εκατομμύρια ανθρώπους, αυτή η πολιτική, για την οποία το τίμημα θα πληρώνεται για πολλές γενεές, με ανυπολόγιστες συνέπειες. Γενεές θα κουβαλούν στις πλάτες τους, το βαρύ φορτίο.
Το προσφυγικό και το μεταναστευτικό πρόβλημα σημαδεύει τους σύγχρονους πολιτισμούς, τις κοινωνίες, τις ομάδες, τις οικογένειες και το ίδιο το άτομο για πολλές γενιές. Τα αυξανόμενα δεινά των προσφύγων προκαλούν πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές επιπτώσεις. Οι βίαιοι ξεριζωμοί, σε οποιαδήποτε μορφή, προκαλούν δυστυχία, εξαθλίωση, ζωντανούς χωρισμούς, πνιγμούς, θανάτους, σφαγές και τεράστιους αγώνες για την στοιχειώδη επιβίωση. Το δουλεμπόριο ανθεί και βασιλεύει όπως και η πορνεία, οι παιδεραστές, η κακοποίηση και η εκμετάλλευση. Οι διεθνείς συνθήκες δεν δίνουν ουσιαστικές λύσεις. Οι πόλεμοι συνεχίζονται, οι ενεργειακοί πόροι διαμορφώνουν επεκτατικές πολιτικές, οι φασιστικές ιδεοληψίες αποκτούν ερείσματα αποτελώντας βόμβες στα θεμέλια των δημοκρατικών κοινωνιών. Οι ακραίοι φονταμενταλιστικοί θρησκευτικοί φανατισμοί επιβάλλουν απάνθρωπους τρόπους ζωής και πρωτόγνωρες απειλές. Έχει δημιουργηθεί ένα τεράστιο πρόβλημα με δύσκολες λύσεις και μεγάλο κόστος που δεν μπορεί ένα κράτος από μόνο του να το λύσει.
Όποιος νοιώθει τι γίνεται και δεν διαφωτίζει τους λαούς είναι σαν να μην έχει νοιώσει τίποτα. Όποιος κυριεύεται από την λατρεία του χρήματος, θα πουλήσει τα πάντα, ακόμη και την πατρίδα του. Οι δυσάρεστες συνέπειες επιτρέπουν σε κάποιους να δημαγωγούν, και να δημιουργούν δυσκολίες στη διαμόρφωση πολιτικών που στηρίζονται στις οικουμενικές αξίες. Η κοινωνική υγεία απαιτεί άποψη και δράση, αντοχές και δημοκρατικές ιδέες. Η αδράνεια ευνοεί το μίσος. Ευνοεί τα εγκλήματα ναζιστικών οργανώσεων που έχουν σκληρές σαν πέτρα καρδιές και κατάμαυρες ψυχές.
Επειδή ο χρόνος είναι ανεπίστρεπτος, οι άνθρωποι του πνεύματος, έχουν χρέος να καταθέτουν τις απόψεις τους και να ευαισθητοποιούν την κοινή γνώμη. Να κοινωνήσουν τις ανθρώπινες ψυχές με το λόγο της «επί Γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία». Για να έχομε ζωή μέσα μας, για να παραμείνομε ζωντανοί, δεν πρέπει να ξεχνάμε αλλά και να μαθαίνομε από την ίδια τη ζωή, την περασμένη και την μελλούμενη.
Ο Περιφερειάρχης Κρήτης, ο Σταύρος Αρναουτάκης γράφει στο πρόλογο του βιβλίου, «Η λογοτεχνική απόδοση της ιστορικής καταγραφής αποτελεί πράξη μνήμης και φόρο τιμής σε όσους στερήθηκαν τη πάτρια γη. Το μαράζι του αποχωρισμού, ο αγιάτρευτος καημός της ξενιτιάς, η επιθυμία για ζωή και δημιουργία υφαίνονται περίτεχνα από τη πένα του λαϊκού δημιουργού, ζωντανεύοντας τη συλλογική ταυτότητα. Ο συγγραφέας του βιβλίου συνεχίζει στον ίδιο δρόμο. Κρατά τη σκυτάλη από τα προηγούμενα βιβλία του και πορεύεται στο δρόμο της συγγραφικής παραγωγής, η οποία δημιουργεί ένα ξεχωριστό κεφάλαιο για το Ηράκλειο και τη Κρήτη.»
