Της Λιάνας Σταρίδα στο Facebook
ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟ
Ορθόδοξη εκκλησία. Βρισκόταν στην οδό Μαλικούτη, κοντά στη συμβολή της με την οδό Ιδομενέως. Αναφέρεται στους καταλόγους ΙΙ (1548) 10, ΙΙΙ (1583) 35, ΙV 27, V (Κομητά) 91, VI (Werdmüller) 15 ως S. Antonio de Castro και VII (Coronelli) 88 ως S. Antonio Casistro. Η επωνυμία «στο Κάστρο» χρησιμοποιήθηκε για να αντιδιαστείλει την εκκλησία από άλλες ομώνυμες που υπήρχαν στον βούργο έξω από την παλιά πόλη. Αποτελούσε την έδρα της συντεχνίας των ταβερνιάρηδων που μαρτυρείται την περίοδο του Κρητικού Πολέμου και είχε ως προστάτη τον άγιο Αντώνιο.
ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ
Καθολικό της ομώνυμης μονής. Το μοναστήρι βρισκόταν στη δυτική πλευρά της οδού 1821, δίπλα και νοτιότερα της Αγίας Κυριακής, μεταξύ των οδών Καρτερού και Αμαλθείας.
Αναφέρεται στους καταλόγους IV 95, V 125, VI (Werdmüller) 76 ως S. Antonio και VII (Coronelli) 38 ως S. Antonio Abbate Chiesa Latina, officiata da Capellano, con suo Convento, anticamente de’ Padri Benedittini, e nel principio dell attaco fatto Spedale de feriti, (Άγιος Αντώνιος, λατινική εκκλησία με το μοναστήρι της, όπου χοροστατεί εφημέριος, παλαιότερα του τάγματος των Βενεδικτίνων Πατέρων, και στις αρχές της επίθεσης <εννοεί του Κρητικού Πολέμου>, νοσοκομείο για τους τραυματίες).
Σε άλλες πηγές αναφέρεται ότι η εκκλησία ήταν προσαρτημένη στο στρατιωτικό νοσοκομείο και την λειτουργούσαν οι Ιησουΐτες.
Σε νοταριακά έγγραφα αναφέρεται, επίσης, ότι ανήκε στους Βενεδικτίνους μοναχούς.
Το μεγάλο σπιτάλι (νοσοκομείο) του Αγίου Αντωνίου που είχε πολλά κελιά για τους προσκυνητές, βρισκόταν στην αρχή του Ξώπορτου (in capite burgi apud Sanctum Antonium). Στον χάρτη του Werdmüller ο San Antonio τοποθετείται στο τέλος της οδού 1821.
Είναι αυτονόητο ένα τέτοιο κέντρο περαστικών ξένων να τραβούσε και τις πολιτικές. Κατά συνέπεια, δεν αποκλείεται εκεί κοντά να ήταν και οι ταβέρνες και τα πορνεία.
Ο Gerola, κατά την επίσκεψή του στην Κρήτη στις αρχές του 1900, εντόπισε την εκκλησία μέσα στις οικίες ιδιοκτησίας Ζαχαρία Πετράκη (δυτικό τμήμα) και Fazil Bey ( ανατολικό τμήμα). Σωζόταν ο βόρειος τοίχος της πάχους 80 εκ., δύο λίθινα τόξα, υπολείμματα του θόλου και μιας παραστάδας με τόξο που το υποβάσταζε.
Δεν γνωρίζουμε πότε καταστράφηκε εξ ολοκλήρου.
