Σήμερα που όλος σχεδόν ο αραβικός κόσμος συνταράσσεται από λαϊκές εξεγέρσεις, πολιτικές ανακατατάξεις, συγκρούσεις και ανατροπές, η διοργάνωση ενός συνεδρίου με αντικείμενο το ιστορικό παρελθόν των αραβικών λαών και τη συνάντησή τους με μεγάλους πολιτισμούς, όπως ήταν ο ελληνικός, ο ρωμαϊκός και ο βυζαντινός, προκαλεί αναμφίβολα ξεχωριστό ενδιαφέρον.
Σε αυτό, λοιπόν, το πνεύμα της ανάδειξης του πολιτιστικού και ιστορικού παρελθόντος των λαών της Μεσογείου, κατά την Αρχαιότητα και τον Μεσαίωνα, το Ινστιτούτο Ελληνοανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών (ΙΕΑΑΣ), συνεχίζοντας μια μακρά παράδοση επιστημονικών δραστηριοτήτων, διοργανώνει το 13ο συνέδριό του σε συνεργασία με τη Βικελαία Βιβλιοθήκη του Δήμου Ηρακλείου, στο Ηράκλειο της Κρήτης, από τις 4 έως τις 6 Νο0εμβρίου 1011.
Δύο μεγάλες επιστημονικές ενότητες θ' απασχολήσουν τις εργασίες του συνεδρίου: α) το Εμιράτο της Κρήτης από την ίδρυσή του (824) έως την ανακατάληψη της νήσου από τον Νικηφόρο Φωκά (961) και β) τα λιμάνια της ανατολικής Μεσογείου και της Ερυθράς θάλασσας από τον 4ο αι. π. Χ. έως τον 13ο αι. μ. Χ. Η ίδρυση του Εμιράτου από τους Ανδαλούσιους Άραβες, η επί μακρόν συμβίωση των κατακτητών με τον ντόπιο πληθυσμό και η απελευθέρωση της νήσου από τον μετέπειτα αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά, αποτελούν ζητήματα μεγάλου τοπικού αλλά και διεθνούς επιστημονικού ενδιαφέροντος, καθώς καλύπτουν μια μακρά περίοδο (137 χρόνια) της ιστορίας της Κρήτης, η οποία αποτέλεσε το ορμητήριο για τις πολυάριθμες ναυτικές επιδρομές των Αράβων στα νησιά και τις παραθαλάσσιες πόλεις της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Η παρουσίαση νέων στοιχείων και η ανάδειξη άγνωστων πτυχών, μέσα από μια διαπολιτισμική και διεπιστημονική προσέγγιση, στην οποία θα συναντηθούν επιστημονικοί κλάδοι, όπως η αρχαιολογία, η νομισματολογία, η ιστορία και η φιλολογία, θα ρίξουν φως σε αδιερεύνητα ακόμη πεδία τόσο του πολιτισμού των κατακτητών Αράβων όσο και της οικονομικής κατάστασης του νησιού κατά την περίοδο της κατοχής του. Ακόμη, θα γίνει προσπάθεια αποσαφήνισης των σχετικών αραβικών και των βυζαντινών πηγών, το περιεχόμενο των οποίων βρίσκεται σε μεγάλη διάσταση. Τα κενά και τις αντιφάσεις των γραπτών πηγών (ελληνικών και αραβικών), θα καλύψουν αραβικά αρχαιολογικά ευρήματα, προερχόμενα από το Ηράκλειο, οχυρωματικά κατάλοιπα και αραβικά νομίσματα, τα οποία θα παρουσιασθούν στο συνέδριο από αρχαιολόγους και νομισματολόγους. Ο καθηγητής Βασίλης Χρηστίδης θα παρουσιάσει νέες αραβικές πηγές σχετικές με το Εμιράτο, ενώ οι ιστορικοί θα επιχειρήσουν νέες προσεγγίσεις και ερμηνείες των βυζαντινών πηγών που αναφέρονται στην αραβοκρατία και την απελευθέρωση της Κρήτης.
Ως προς τη δεύτερη ενότητα, το ενδιαφέρον των ομιλητών θα επικεντρωθεί στις εμπορικές δραστηριότητες των λιμανιών της Ερυθράς θάλασσας κατά τους ελληνιστικούς κυρίως χρόνους, με την ανακοίνωση νέου αρχαιολογικού και επιγραφικού υλικού, ενώ ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στα βυζαντινά λιμάνια της ανατολικής Μεσογείου. Στο πλαίσιο αυτής της ενότητας, ιδιαίτερη θέση καταλαμβάνουν οι ανακοινώσεις των καθηγητών Ufuk Kocabas και A. Berger, σχετικά με τα ναυάγια βυζαντινών πλοίων στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης και με την απεικόνιση, μέσω των αρχαιολογικών καταλοίπων, όλων των λιμανιών της.
Τις εργασίες του συνεδρίου θα ανοίξουν με σύντομους χαιρετισμούς ο δήμαρχος Ηρακλείου Γ. Κουράκης, ο δημοτικός σύμβουλος Κ. Βαρδαβάς, ο Έλληνας πρέσβης στο Ριάντ Δ. Λέτσιος, ο διευθυντής του ΙΕΑΑΣ, αραβολόγος καθηγητής Β. Χρηστίδης, ο Γάλλος ακαδημαϊκός J. Desanges και ο καθηγητής του πανεπιστημίου της Κόρδοβα J. P. Monferrer Sala.
