Πλουμή - Παραγιουδάκης

Παίρνουμε τη ζωή μας πίσω - Η άρση των μέτρων από τον Μάιο


Με μάσκες και γάντια η επιστροφή: Πού θα συνιστάται η χρήση τους
Τον Μάιο οι μαθητές στα θρανία: Λίγες ώρες την εβδομάδα, με νέους σε ηλικία καθηγητές και χωρίς ευπαθείς γονείς
Στο σπίτι οι ευπαθείς ομάδες: Έξω ακόμη και οι 70άρηδες με καλή υγεία - Μέσα όσοι έχουν καρδιακά, διαβητικοί και με χαμηλό ανοσοποιητικό



--> Ψάχνεις τον ιδανικό αφυγραντήρα; Στην Di Babbo Climatecnica σε περιμένουν τα καλύτερα μοντέλα των κορυφαίων εταιρειών!


Σε μια νέα... επιστήμη ανάγεται, στην Ελλάδα και παγκοσμίως, η αποκλιμάκωση των περιοριστικών μέτρων της πανδημίας, με τους ειδικούς να εισηγούνται τα επόμενα βήματα, αλλά να επισημαίνουν και τους κινδύνους, και την κυβέρνηση να βρίσκεται αντιμέτωπη με διλήμματα ιατρικού, κοινωνικού και οικονομικού περιεχομένου και να καλείται να σταθμίσει καλά τις αποφάσεις της. 

Ανοίγουμε σιγά-σιγά - Το ζυγίζει ο Μητσοτάκης

Επιστήμονες και κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν συμφωνήσει σε ένα βασικό στοιχείο: ότι η πορεία εξόδου από το πεδίο των περιορισμών θα γίνει με προσεκτικά, σταδιακά και ελεγχόμενα βήματα. Κάθε βήμα θα είναι ελεγχόμενο και κάθε επόμενο θα εξαρτάται από τα αποτελέσματα του προηγούμενου. Για την Ελλάδα ο χρόνος για την πορεία εξόδου από το πεδίο των περιορισμών έχει ήδη αρχίσει να μετράει αντίστροφα. Οι επόμενες δύο εβδομάδες είναι κρίσιμες, καθώς θα αποτυπώσουν την αποτελεσματικότητα των μέτρων μέσα στον Απρίλιο και μάλιστα σε μία ιδιαίτερη συγκυρία για τους Ελληνες, μέσα στις ημέρες του Πάσχα, και ελπίζεται πως θα παγιώσουν τη θετική εικόνα που έχουν μέχρι τώρα οι ειδικοί. 
Στο ίδιο διάστημα οι Ελληνες αρμόδιοι θα παρακολουθούν με πολλή προσοχή πώς εξελίσσεται η κατάσταση στις ευρωπαϊκές χώρες -κυρίως σε Ισπανία, Αυστρία, Δανία-, οι οποίες θα έχουν τότε συμπληρώσει ικανό χρονικό διάστημα άρσης κάποιων μέτρων και θα μελετούν αν και πόσο τα νέα δεδομένα επηρέασαν το επιδημιολογικό τους φορτίο.

Τα συμπεράσματα από το εσωτερικό αλλά και την αλλοδαπή θα μπουν στο τραπέζι των τηλεδιασκέψεων θα αξιολογηθούν και θα δρομολογήσουν τις αποφάσεις της κυβέρνησης, που, όπως όλα δείχνουν, θα θέσει σε εφαρμογή το Στρατηγικό Σχέδιο Σταδιακής Μετάβασης, όπως ονομάζεται ακριβώς, μετά τη δεύτερη εβδομάδα του Μαΐου. Το Σχέδιο θα ξεδιπλώνεται σε διαδοχικές φάσεις, διαφορετικές για κάθε τομέα της οικονομίας και για κάθε πληθυσμιακή ομάδα.

Καθώς η χώρα μας συμπληρώνει την όγδοη εβδομάδα που βρίσκεται αντιμέτωπη με την πανδημία και την έκτη εβδομάδα που εφαρμόζονται τα έκτακτα περιοριστικά μέτρα για την αναχαίτιση του κορωνοϊού SARS-CoV-2, επιστήμονες και κυβέρνηση βλέπουν με ικανοποίηση τα αριθμητικά δεδομένα που καταγράφουν πια σταθερά μείωση των ασθενών και των θανάτων καθώς και εκείνα που μετρούν τη μειωμένη μεταδοτικότητα της λοίμωξης COVID-19 και σχεδιάζουν ψύχραιμα και χωρίς βεβιασμένες κινήσεις την εθνική στρατηγική της σταδιακής αποκλιμάκωσης των μέτρων. Ολοι γνωρίζουν ότι δεν είναι κάτι εύκολο, τουναντίον. Η αποκλιμάκωση τέτοιων μέτρων δοκιμάζεται πρώτη φορά παγκοσμίως.

Το χρονοδιάγραμμα της εξόδου από τα μέτρα καταρτίζεται με πρώτο ορόσημο το δεύτερο 10ήμερο του Μαΐου, αλλά περιέχει και πολλά ανοιχτά χρονικά διαστήματα, όπως και πολλές εναλλακτικές προθεσμίες. Και αυτό διότι τα μέτρα θα αρχίσουν να αίρονται σταδιακά, αλλά δεν θα αφορούν ταυτόχρονα όλο τον πληθυσμό, ούτε με τον ίδιο τρόπο ούτε κατά τον ίδιο χρόνο, ενώ δεν αποκλείεται και η κατά τόπους, μερική ή ολική, άρση των μέτρων αποστασιοποίησης και περιορισμού κυκλοφορίας που έχουν εφαρμοστεί. Επίσης, καθίσταται σαφές ότι τα μέτρα θα μπορούν να αίρονται και να εφαρμόζονται εκ νέου κάθε φορά ή κατά τόπους ή και στο σύνολο της επικράτειας εάν υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις για την έντονη κυκλοφορία του κορωνοϊού.

Στο κλίμα των ημερών, ακόμη και τα σοκολατένια πασχαλινά λαγουδάκια φορούν προστατευτικές μάσκες

Πώς μπήκαμε και πώς θα βγούμε

Η εφαρμογή των μέτρων ξεκίνησε στη χώρα στις 11 Μαρτίου με την αναστολή λειτουργίας όλων των εκπαιδευτικών μονάδων καθώς και όλων των εισαγγελιών και δικαστηρίων και συνεχίστηκε με το κλείσιμο, στις 14 Μαρτίου, εμπορικών κέντρων, εστιατορίων, καφετεριών, βιβλιοθηκών, κινηματογράφων, μουσείων, κομμωτηρίων κ.λπ. Στις 16 Μαρτίου ανεστάλη η λειτουργία όλων των χώρων θρησκευτικής λατρείας και δύο ημέρες αργότερα απαγορεύτηκε στο σύνολο της επικράτειας η λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων. Η κλιμάκωση των έκτακτων περιοριστικών μέτρων κορυφώθηκε στις 23 Μαρτίου με τον περιορισμό της κυκλοφορίας των πολιτών σε όλη την επικράτεια. Χρειάστηκαν δηλαδή 13 ημέρες για να απλωθεί το δίχτυ των μέτρων με ζητούμενο να αναχαιτιστεί ο κορωνοϊός.

Στο σπίτι οι ευπαθείς ομάδες - Εξω ακόμη και οι 70ρηδες με καλή υγεία - Μέσα όσοι έχουν καρδιαγγειακά, διαβητικοί και με χαμηλό ανοσοποιητικό

Για τους ειδικούς που...σπουδάζουν τη νέα επιστήμη της στρατηγικής εξόδου από τα μέτρα, η αποτίμηση της πρώτης φάσης της αντιμετώπισης της πανδημίας είναι απλή: «Η πρώτη φάση, στο τέλος Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου, είχε πολύ υψηλό βαθμό δυσκολίας από πολιτικής άποψης, αλλά ήταν εύκολη από τεχνικής πλευράς. Και φυσικά δεν χρειάστηκε πολύς χρόνος», εξηγεί στο «ΘΕΜΑ» επιστήμονας που συμμετέχει στις ομάδες εργασίας που έχουν συσταθεί στο πλαίσιο της λειτουργίας της ειδικής επιτροπής η οποία έχει αναλάβει τη χάραξη της στρατηγικής εξόδου από τα μέτρα και την οποία συντονίζει ο υπουργός παρά τω πρωθυπουργώ, Ακης Σκέρτσος.

Ωστόσο, η εκτίμηση για την επόμενη φάση αλλάζει. «Τώρα όμως αντιστρέφονται οι όροι. Η αποκλιμάκωση είναι μια πολιτική απόφαση με σχετικά χαμηλό βαθμό ευκολίας, αλλά έχει υψηλότατο βαθμό δυσκολίας από τεχνικής πλευράς: το πώς θα υλοποιηθεί ό,τι αποφασιστεί ή ό,τι αποφασίζεται είναι μια διαδικασία πρωτόγνωρη για το κράτος», περιγράφει ο ειδικός, αναφέροντας χαρακτηριστικά τις συνέργειες μεταξύ υπουργείων που απαιτούνται για την υλοποίηση των όποιων πολιτικών αποφάσεων δρομολογηθούν. Σε αντίθεση, δε, με το βραχύ χρονικό διάστημα που απαιτήθηκε για την εφαρμογή των μέτρων, η άρση τους αναμένεται να εξελιχθεί σε μια μακρά διαδικασία, της οποίας μάλιστα δεν είναι ακόμη ορατός ο χρονικός ορίζοντας.

Τη δυσκολία της στρατηγικής εξόδου από τα μέτρα περιέγραψε χαρακτηριστικά ο εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας για τον κορωνοϊό, καθηγητής Παθολογίας-Λοιμωξιολογίας Σωτήρης Τσιόδρας, την περασμένη εβδομάδα: «Δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή κάποια μαγική συνταγή. Σε κάποιες χώρες η άρση αφορά τομείς της οικονομίας, όπως οι κατασκευές, σε άλλες, όπως η Δανία, ανοίγουν σταδιακά τα σχολεία και ειδικά αυτά που φιλοξενούν μικρότερα παιδιά, αλλά με πάρα πολύ αυστηρούς κανόνες. Στη Γερμανία, στις 20 Απριλίου, ανοίγουν καταστήματα μεγαλύτερα των 800 τετραγωνικών μέτρων. Πάλι με αυστηρό αριθμό εισερχομένων, αυστηρούς κανόνες υγιεινής. Παντού δυσκολίες, παντού αποστάσεις, παντού υγιεινή, αυτό θα είναι ο κοινός παρονομαστής».

Ποιες ομάδες θα υποβάλλονται σε μαζικά τεστ κατά προτεραιότητα

Σχέδιο αντίθετης διαδρομής

Η στρατηγική εξόδου από το πεδίο των μέτρων στη χώρα μας περιλαμβάνει, σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά, δύο οδικούς άξονες. Ο ένας είναι ακριβώς ο ίδιος με εκείνον που οδήγησε σε αυτό το πεδίο των περιοριστικών μέτρων, αλλά με αντίθετη κατεύθυνση. Ο άλλος άξονας έχει διαφορετική χάραξη από εκείνον που οδήγησε στα μέτρα, αλλά οδηγεί εκτός του περιοριστικού πεδίου.

Στην Ελλάδα οι σταθμοί του πρώτου οδικού άξονα ήταν πέντε, με πρώτο σταθμό το κλείσιμο σχολείων, επόμενο το κλείσιμο εκκλησιών, στη συνέχεια των κλειστών και ανοιχτών δημόσιων χώρων, των εμπορικών καταστημάτων και πέμπτο σταθμό τον περιορισμό μετακινήσεων. Από το τέλος της διαδρομής αυτής σχεδιάζεται να ξεκινήσει η επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση. Δηλαδή να αρθούν πρώτα οι περιορισμοί στις μετακινήσεις, στη συνέχεια να ανοίξουν τα εμπορικά καταστήματα, μετά οι κλειστοί και ανοιχτοί δημόσιοι χώροι, οι εκκλησίες και, τέλος, τα σχολεία. Η διάρκεια της διαδρομής σε αυτό τον άξονα σίγουρα δεν θα διαρκέσει 13 ημέρες, όσο διάστημα δηλαδή απαιτήθηκε για να διανυθεί η διαδρομή την πρώτη φορά. Η αντίθετη πορεία θα μπορούσε να ξεκινήσει μετά το πρώτο 10ήμερο του Μαΐου. Και ο δεύτερος άξονας περιλαμβάνει τους ίδιους σταθμούς, αλλά έχει διαφορετική χάραξη για να φτάσει σε αυτούς. Στην Ελλάδα οι μέχρι τώρα σχεδιασμοί βασίζονται κυρίως στον πρώτο οδικό άξονα. Σε κάθε σταθμό, με άλλα λόγια σε κάθε άρση μέτρου, θα υπάρχει ένα ικανό χρονικό διάστημα ώστε να αποτυπώνεται το αποτέλεσμα. Θα γίνεται αξιολόγηση και μετά, ανάλογα με το θετικό ή αρνητικό αποτύπωμα, θα συνεχίζεται η πορεία προς τον επόμενο σταθμό.

Ο δείκτης που θα επιτρέπει στους επιστήμονες να εισηγούνται κάθε φορά άρση μέτρου είναι ο δείκτης R0, ο οποίος αντιπροσωπεύει τον πραγματικό αριθμό αναπαραγωγής, δηλαδή υποδηλώνει πόσα άλλα άτομα κατά μέσο όρο μολύνει ένα μολυσμένο άτομο. Σε αυτή τη φάση ο δείκτης στην Ελλάδα είναι κάτω από 1, δηλαδή ένας ασθενής μπορεί να κολλήσει λιγότερο από έναν άνθρωπο, ενώ ο ίδιος δείκτης στις αρχές Μαρτίου ήταν 2, δηλαδή ένας ασθενής μπορούσε να μεταδώσει σε τουλάχιστον άλλους δύο τον ιό. Οσο ο R0 παραμένει κάτω από 1, τότε θεωρείται μια καλή ένδειξη για τη χαλάρωση των μέτρων. Βεβαίως, όπως έχει εξηγήσει ο κ. Τσιόδρας, ανεξάρτητα με τον δείκτη, «όσο υπάρχουν συνεχιζόμενες επιδημίες σε κάποιες περιοχές, σε χώρους υψηλού κινδύνου, πρέπει να παραμένουμε σε επιφυλακή». Και αυτό μπορεί να μεταφράζεται σε εφαρμογή μέτρων στις περιοχές όπου καταγράφεται επιδημική έξαρση.

Κλοιός προστασίας

Ωστόσο, όποια διαδρομή κι αν ακολουθηθεί, θα πρέπει να πληρούται μία βασική προϋπόθεση: η προστασία των ευπαθών ομάδων. Οι άνθρωποι ηλικίας άνω των 65 χρόνων ήταν και παραμένουν ο πληθυσμός-στόχος του αόρατου εχθρού SARS-CoV-2, καθώς λόγω της λοίμωξης Covid-19 οδηγούνται με ταχείς ρυθμούς στα νοσοκομεία με επιπλοκές. Τα υπουργεία Εργασίας, Υγείας και Εσωτερικών εργάζονται πυρετωδώς ώστε να ολοκληρώσουν το σχέδιο προστασίας αυτού του πληθυσμού.

Κρίσιμο ζήτημα που εξετάζεται είναι να αποσαφηνιστεί ποιος θα είναι ο ωφελούμενος πληθυσμός αυτού του πεδίου. Προφανώς δεν θα είναι όλοι οι ηλικιωμένοι, ούτε όλοι οι χρονίως πάσχοντες. Εάν, για παράδειγμα, κάποιος είναι ηλικίας 70 χρόνων και υγιής, θα μπορούσε να μη συγκαταλέγεται σε αυτό τον πληθυσμό. Ωστόσο, οι ηλικιωμένοι άνω των 75 χρόνων και όσοι αντιμετωπίζουν χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια, σακχαρώδη διαβήτη, καρδιακή ανεπάρκεια, καθώς και οι ανοσοκατασταλμένοι θα μπουν σε κλοιό προστασίας από τις υπηρεσίες του κράτους και στην επόμενη φάση, δεδομένου ότι αυτοί αποτελούν και τον ευπαθή πληθυσμό της πρώτης φάσης που διανύουμε. Σε αυτή τη φάση θεωρείται πολύ σημαντικό να ενημερωθούν για τον κίνδυνο που διατρέχουν τόσο οι ίδιοι όσο και οι οικείοι τους και να σταθμίσουν οι ίδιοι τις κινήσεις τους.

Στο πλαίσιο αυτό δρομολογείται ευρεία καμπάνια ενημέρωσης είτε μέσω της ΗΔΙΚΑ και του ΕΟΠΥΥ, μέσα δηλαδή από τη συνταγογράφηση και συνεπώς μέσα από τους γιατρούς ή τους φαρμακοποιούς, είτε και με δημόσια μηνύματα ώστε να ευαισθητοποιηθεί και ο οικογενειακός και κοινωνικός περίγυρος αυτών των ευπαθών ομάδων. Παράλληλα, προχωρά με ταχύ ρυθμό η στελέχωση των υπηρεσιών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίες θα φροντίζουν για την κάλυψη αναγκών των ηλικιωμένων και των ευπαθών ατόμων σε τρόφιμα, φάρμακα κ.ά., όπως και η συνεργασία με τα ασφαλιστικά ταμεία και τις τράπεζες για την καταβολή των συντάξεων με τρόπο που να ελαχιστοποιηθεί ο συγχρωτισμός.

Η επόμενη φάση

Κάθε σχεδιασμός που γίνεται και κάθε σενάριο που ξεδιπλώνεται βασίζεται σε δύο άξονες, σε ένα στέρεο και ανθεκτικό σύστημα υγείας, με επαρκείς υποδομές, κλίνες και προσωπικό, καθώς και σε ένα πλήρες δίκτυο εργαστηρίων για διενέργεια μαζικών τεστ για λοίμωξη Covid-19 στον πληθυσμό. Η ηγεσία του υπουργείου Υγείας έχει αποδυθεί τις τελευταίες οκτώ εβδομάδες σε μια τεράστια προσπάθεια για την ανάπτυξη κλινών ΜΕΘ και την ενίσχυση του αδύναμου συστήματος υγείας. Εχει δρομολογήσει περί τις 4.824 προσλήψεις ιατρικού, νοσηλευτικού και λοιπού προσωπικού και έχει ολοκληρώσει 3.073 προσλήψεις, εκ των οποίων οι 381 αφορούν ιατρικό προσωπικό και οι 2.692 νοσηλευτικό και λοιπό υγειονομικό προσωπικό. Με τη συνεργασία και των ιδιωτών έχουν πλέον αναπτυχθεί 300 κλίνες ΜΕΘ για ασθενείς λόγω κορωνοϊού και 700 κλίνες ΜΕΘ για άλλα περιστατικά. Τα ελληνικά νοσοκομεία μέχρι και τον περασμένο Φεβρουάριο διέθεταν 565 κλίνες ΜΕΘ και άλλες 40 που είχαν παραχωρηθεί από τις ιδιωτικές κλινικές.

Στην παρούσα φάση, και με τη λήψη των περιοριστικών μέτρων χρειάστηκε να νοσηλευτούν έως και 95 ασθενείς σε ΜΕΘ, που σημαίνει ότι καλύφθηκε περίπου το 40% των διαθέσιμων κλινών. Στην επόμενη φάση και με τη σταδιακή άρση των μέτρων θεωρείται πιθανό να καλυφθεί μεγαλύτερος αριθμός κλινών ΜΕΘ, ίσως οι διπλάσιες από τις 95 που καλύφθηκαν τον προηγούμενο μήνα. Ωστόσο, πλέον οι εντατικολόγοι, όπως και όλοι οι γιατροί, γνωρίζουν ότι υπάρχει σύστημα εντατικής νοσηλείας και πως οι ασθενείς θα μπορούν να δώσουν τη γενναία μάχη τους στις συνθήκες που τους αξίζουν και όχι διασωληνωμένοι σε προαύλια και τέντες - όπως γινόταν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Στο μεταξύ, έχουν συγκροτηθεί και οι 500 κινητές μονάδες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας οι οποίες θα παρέχουν κατ’ οίκον νοσηλευτικές υπηρεσίες και θα διενεργούν τα τεστ μοριακού ελέγχου στον πληθυσμό. Μάλιστα, σημαντικό ρόλο στη διενέργεια τεστ θα έχει και το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας. Δημιουργήθηκε, επίσης, Μητρώο Ασθενών Κορωνοϊού ως σημείο αναφοράς, έτσι ώστε τα απαραίτητα δεδομένα να βρίσκονται στη διάθεση των φορέων.

Η πλήρης ενεργοποίηση αυτή την εβδομάδα του δικτύου των 500 κινητών μονάδων που θα διενεργούν τεστ για τον κορωνοϊό στον πληθυσμό είναι ο άλλος βασικός άξονας που θα επιτρέψει μερικώς την άρση, αρχικά, των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης. Οι μονάδες θα διενεργούν δεκάδες τεστ καθημερινά, αλλά στοχευμένα σε συγκεκριμένους πληθυσμούς, π.χ. σε επαγγελματίες υγείας, ηλικιωμένους σε μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων ή εκτός αυτών, χρονίως πάσχοντες, σχολικές μονάδες, οικισμούς Ρομά, κέντρα φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών, σωφρονιστικά καταστήματα κ.ο.κ., ώστε να έχουν εικόνα σχετικά με τα ποσοστά μόλυνσης από τον κορωνοϊό στη χώρα. Για την προμήθεια δεκάδων χιλιάδων τεστ που θα αξιοποιηθούν τους επόμενους μήνες έχουν κινητοποιηθεί αρμοδίως οι υπηρεσίες του υπουργείου Υγείας, ενώ έχουν δρομολογηθεί και κάποιες διακρατικές συμφωνίες. Σημαντικό ρόλο θα συνεχίσει να έχει η ιχνηλάτηση επαφών και η περαιτέρω αξιοποίηση κάθε high-tech μέσου για πληροφορία και εντοπισμό. Εξίσου κομβική θεωρείται η ενίσχυση του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) και της Πολιτικής Προστασίας με προσωπικό.

Ο ρόλος της μάσκας

Ο τελευταίος περιορισμός που επιβλήθηκε, αυτός της μετακίνησης, θα είναι, όπως όλα δείχνουν, ο πρώτος που θα αρθεί μέσα στον Μάιο. Και θα ακολουθήσει το άνοιγμα των μικρών εμπορικών καταστημάτων και στη συνέχεια των χώρων υγειονομικού ενδιαφέροντος, όπως καφετέριες και εστιατόρια. Κάθε έξοδος από το σπίτι το επόμενο διάστημα φαίνεται όμως ότι θα γίνεται υπό την προϋπόθεση της χρήσης μάσκας. Τις προηγούμενες εβδομάδες οι μάσκες βρέθηκαν στο προσκήνιο αρνητικά, για υπερβολική ή κακή χρήση από τους πολίτες. Πλέον όμως όλοι οι διεθνείς οργανισμοί δημόσιας υγείας και οι ειδικοί συμφωνούν ότι η χρήση τους επαναπροσδιορίζεται στη φάση της άρσης των μέτρων.

Με μάσκα και γάντια και αυστηρούς κανόνες υγιεινής στον χώρο δρομολογείται και η επαναλειτουργία των χώρων υγειονομικού ενδιαφέροντος, των εμπορικών καταστημάτων και των εταιρειών. Προς την κατεύθυνση αυτή, η Επιτροπή που καταρτίζει το Στρατηγικό Σχέδιο Σταδιακής Μετάβασης έχει ζητήσει από τα υπουργεία Εργασίας και Υγείας να ολοκληρώσουν τον υγειονομικό χάρτη για τους χώρους εργασίας, ανάλογα με τον πυρήνα κάθε χώρου, για την επόμενη φάση της ζωής μας με τον κορωνοϊό. Βασικά σημεία του θα είναι η φυσική αποστασιοποίηση των 2 μέτρων, η ατομική υγιεινή σε κάθε χώρο εργασίας και ο έλεγχος για την τήρηση όλων όσα προβλέπονται. Στο πλαίσιο αυτό θα καταγραφούν αλλαγές, π.χ., στον αριθμό των εισερχομένων στα εμπορικά καταστήματα, στις υποχρεώσεις του εργοδότη έναντι των εργαζομένων για τα μέσα προστασίας τους, στον αριθμό των πελατών στα εστιατόρια ή στα καφέ. Τα τραπεζοκαθίσματα θα εμφανιστούν και πάλι, ωστόσο θα είναι σημαντικά μειωμένος ο αριθμός τους ώστε να τηρείται η απόσταση των 2 μέτρων μεταξύ τους.